Obszary badawcze

Podstawowe kierunki działalności badawczej
w Instytucie Pedagogiki
Uniwersytetu Gdańskiego

 Pracownicy Instytutu Pedagogiki prowadzą działalność naukowo-badawczą, realizowaną w obszarach reprezentowanych przez poszczególne zakłady i pracownie, w tym badania interdyscyplinarne oraz międzynarodowe. Cechami dominującymi, łączącymi prowadzone badania są: wyraźne powiązania analiz z odniesieniami do szerokich kontekstów teoretycznych (m.in. filozoficznych, socjologicznych, politycznych, psychologicznych, antropologicznych), orientacja krytyczno-emancypacyjna podejmowanej refleksji oraz szerokie użycie metod i strategii typowych dla interpretatywnego paradygmatu metodologicznego, co tworzy tzw. pedagogikę gdańską. Realizowane badania naukowe są w istotnym stopniu ukierunkowane na praktykę oraz współpracę z instytucjami edukacyjnymi, opiekuńczo-wychowawczymi i resocjalizacyjnymi.

Zakład Badań nad Dzieciństwem i Szkołą

W Zakładzie prowadzone są badania nad kulturowymi, ekonomicznymi i politycznymi uwarunkowaniami dzieciństwa jako doświadczenia biograficznego oraz nad procesami edukacji w przedszkolu i w szkole na różnych jej poziomach. Badana jest szczególnie codzienność przedszkolna i szkolna oraz szkolne bariery rozwoju uczniów. Prowadzone są analizy i rekonstrukcje realizowanych na świecie paradygmatów dydaktycznych. W obszarze dydaktyk szczegółowych badaniami objęto edukacyjną rolę języka, wczesną edukację muzyczną, twórczość dziecięcą, a obecnie także edukację przygodą. Podejmowana jest problematyka dziecięcej biedy oraz militaryzacji dzieciństwa. W obszarze rozpoznawania rozwoju dzieci i młodzieży oraz jego wsparcia analizie badawczej poddawana są: terapia pedagogiczna na wszystkich etapach kształcenia, ewaluacja kształcenia i oceniania osiągnięć szkolnych, a także  zjawiska związane z egzaminami szkolnymi. W kręgu zainteresowań pracowników Zakładu znajduje się też problematyka pedeutologiczna, a w jej zakresie zagadnienia kształcenia nauczycieli, modeli ich profesjonalizacji i przeszkód w rozwoju zawodowym. W ramach współpracy z placówkami edukacyjnymi prowadzone są wdrożenia innowacji edukacyjnych w przedszkolu i klasach początkowych.

Zakład Dydaktyki i Andragogiki

W Zakładzie prowadzone są badania skupione wokół następujących zagadnień: Kondycja zawodowa nauczycieli i kandydatów na nauczycieli, rozwój ich kompetencji w kontekście rozmaitych teorii i rozwiązań dydaktycznych (np. dydaktyka rzeczy, pedagogika Montessorii, pro-obywatelska edukacja dorosłych). Edukacja w szkole wyższej w kontekście doświadczeń międzynarodowych i kultur uniwersytetu. Edukacja a przestrzeń publiczna – uczniowie, nauczyciele, rodzice jako podmioty kształtujące publiczny wymiar edukacji, znaczenie debaty publicznej dla kształtu i jakości edukacji. Kondycja pedagogiczna rodzica w kontekście biograficznych doświadczeń,  zadań dla i w  dorosłości,  odpowiedzialności za publiczny charakter edukacji. Znaczenie  poza-formalnej edukacji dla indywidualnego  rozwoju od dzieciństwa do dorosłości (np. strajki dziecięce, drama jako narzędzie w rozwiazywaniu problemów związanych ze współpracą i budowaniem relacji między rówieśnikami i pokoleniami).

Zakład Filozofii Wychowania i  Studiów Kulturowych
 

Działalność Zakładu obejmuje badanie edukacji w kontekście wizji człowieka, społeczeństwa, polityki i kultury artykułowanych w dyskursie współczesnej filozofii oraz w kontekście aktualnych praktyk społecznych i kulturowych, w tym związanych z technologiami informacyjnymi. W centrum tych badań postawiono kwestie tożsamości, podmiotowości i sprawstwa, które ujmowane są jako powiązane ze sferami: polityki i szeroko rozumianego dyskursu publicznego, technologii komunikacyjnych (w szczególności technologii mobilnych, ale także mediów tradycyjnych) i praktyk życia codziennego. Istotną perspektywę teoretyczną podejmowanych poszukiwań stanowi: teoria dyskursu, filozofia i pedagogika krytyczna oraz filozofia posthumanistyczna. Obecnie realizowane projekty badawcze obejmują następujące zagadnienia: relacje dziecko-dorosły zapośredniczane przez technologie mobilne; socjalizacja dziecka w świecie kultury literackiej, obrazowej i mobilnej; edukacja w kontekście ekonomii i świata pracy; oraz polityczne implikacje teorii pedagogicznych.

Pracownia Edukacji Medialnej

Pracownia funkcjonuje jako odrębny element struktury IP. Cele edukacji medialnej rozumiane jako kształcenie szeroko pojętych kompetencji cyfrowych inspirują jej pracowników do badań nad funkcjonowaniem życiowym, obywatelskim i edukacyjnym człowieka w rzeczywistości medialnej. Podejście społeczno-humanistyczne do edukacji medialnej jest w ich pracy naukowej i dydaktycznej nieustannie konfrontowane z podejściem technologicznym. Problematyka podejmowanych w Pracowni badań dotyczy między innymi takich obszarów tematycznych, jak: kultura uczestnictwa w sieci; e-learning; korzystanie z otwartych zasobów edukacyjnych i znajomość z tym związanych aspektów prawno-autorskich; rozwijanie kompetencji komunikacyjnych; przeciwdziałanie: cyfrowemu wykluczeniu, cyberagresji, cyberprzemocy, uzależnieniom behawioralnym itp.Najnowszy kierunek badań związany jest z tworzeniem i certyfikowaniem MOOC’sów (Massive Open Online Courses).

Zakład Historii Nauki, Oświaty i  Wychowania

Zakład Historii Nauki, Oświaty i Wychowania od wielu lat prowadzi wielopłaszczyznowe badania z zakresu historii edukacji, organizowanej zarówno w placówkach oświatowych i opiekuńczych, jak i edukacji pozaszkolnej, a także historii nauki, dziejów myśli pedagogicznej. W dociekaniach pracowników tego Zakładu wyraźny jest przy tym podział chronologiczny, tematyczny i terytorialny. W problematyce badań wyróżnić można trzy obszerne i złożone kręgi tematyczne: dzieje oświaty staropolskiej (jezuickiej, pijarskiej i protestanckiej), dorobek Komisji Edukacji Narodowej; edukacja dyplomatów w dawnej Rzeczypospolitej; dzieje oświaty w XIX i XX wieku, edukacją w środowisku polskim Prus Zachodnich w XIX i w początkach XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem problematyki wychowania w rodzinie, stosunku miejscowej ludności i inteligencji do szkolnictwa oraz kształtowania szeroko pojętej tożsamości; dziecko i dzieciństwo na ziemiach polskich w XIX i początkach XX wieku; badania historyczne nad dzieckiem i dzieciństwem - od idei poznania dziecka do nauki o dziecku; oświata, szkolnictwo i nauka oraz rodzina i dziecko w totalitarnym/autorytarnym systemie politycznym z okresu PRL.

Zakład Patologii Społecznej i Resocjalizacji

Zakład podejmuje interdyscyplinarne badania w zakresie zjawisk patologii społecznej,  profilaktyki, resocjalizacji i terapii osób naruszających normy społeczne. Organizuje seminaria, konferencje i spotkania popularyzujące najnowsze osiągnięcia pedagogiki resocjalizacyjnej znajdujące swoje odzwierciedlenie we współczesnych modelach postępowania psychokorekcyjnego. W ramach Zakładu opracowywane są raporty, ekspertyzy i innowacyjne formy oddziaływania wychowawczo – resocjalizacyjnego i terapeutycznego realizowane zarówno w warunkach izolacyjnych jak i wolnościowych.  Ponad to analizowane są cele, standardy oraz metody pracy profilaktyczno – resocjalizacyjnej. W obszarze zainteresowań pracowników Zakładu znajdują się także kwestie związane z tematyką mediacji sądowych i rówieśniczych, socjoterapii, interwencji kryzysowej, osób uzależnionych i wykluczonych społecznie.  Badaniami obejmowane są także kompetencje zawodowe personelu penitencjarnego, kuratorów sądowych oraz kadry pedagogicznej szkół i placówek. Naukowa działalność Zakładu jest ściśle związana z praktyką resocjalizacyjną. Pracownicy Zakładu współpracują z wieloma instytucjami opiekuńczo-wychowawczymi, resocjalizacyjnymi, penitencjarnymi, i terapeutycznymi w których wdrażają innowacje w zakresie wychowania resocjalizacyjnego,  superwizują działalność zespołów pedagogicznych oraz pełnią rolę ekspertów.

Zakład Pedagogiki Ogólnej

Program naukowo-badawczy Zakładu Pedagogiki Ogólnej koncentruje się na krytycznych analizach teorii/ idei pedagogicznych i społecznych praktyk edukacyjnych, przekształceniach tożsamości pedagogiki w obliczu dynamiki i zmienności dyskursów społecznych i kulturowych. Zainteresowania naukowe członków Zakładu dotyczą inkluzywnych i ekskluzywnych praktyk kulturowych; współczesnych wyzwań dla edukacji międzykulturowej; polityk waloryzacji sposobów obecności w kulturze i wynikających stąd praktyk edukacyjnych; kulturowych, społecznych i politycznych aspektów dzieciństwa; kulturowych uwarunkowań indywidualnych i społecznych praktyk komunikacyjnych, postrzeganych jako przestrzeń możliwości dla edukacji; społecznych procesach konstruowania tożsamości w perspektywie mechanizmów przemocy symbolicznej.

Zakład Pedagogiki Specjalnej

Zadania badawcze Zakładu Pedagogiki Specjalnej lokują się wokół problematyki teorii i praktyki pomocy osobom z niepełnosprawnością. Zmiany sytuacji społecznej tych osób wraz ze zmianami ustrojowymi wymuszają konieczność aktualizacji problematyki niepełnosprawności w wielu zakresach. W pierwszej kolejności dotyczy to metod rewalidacji, terapii i form pomocy dla osób będących w obszarze zainteresowania pedagogiki specjalnej. Kolejne zadania wynikają z optymalizacji kształcenia przyszłych pedagogów specjalnych. Tym procesom towarzyszą badania teoretyczne i empiryczne rozwijające i rozwiązujące podstawowe dylematy paradygmatyczne niepełnej sprawności.

Zakład Pedagogiki Społecznej

W Zakładzie realizowane są badania i studia nad współczesnymi wymiarami związku człowiek-świat, w którym istotne są aspekty edukacyjne. W polach praktyki pedagogiki społecznej - pracy socjalnej, animacji społeczności lokalnych, in. – badawczo podejmowana jest problematyka partycypacji, podmiotowych tożsamości, politycznych reprezentacji (m.in. badania w defaworyzowanych środowiskach, wśród osób w kryzysach, „dzieci ulicy”). Badawcza aktywność Zakładu zasila myśl społeczno-edukacyjną, rozwijając teorie głównie w obszarach strukturalnej pracy socjalnej, pedagogiki miejsca, pedagogiki ulicy. Szeroko podejmowane są też zagadnienia edukacji i animacji środowiskowej, rodzicielstwa, asystentury rodzin, seniorów, in. Zakład współpracuje z otoczeniem instytucjonalnym - dokonywane są doraźne ekspertyzy, studia nad rozwojem lokalnym, analizy potencjału sił społecznych i możliwości jego rozwijania; pracownicy włączają się w realizację lokalnych projektów społecznych, działalność organizacji pozarządowych. Jednym z ważnych obszarów zainteresowań jest także dociekanie podstaw społecznej zmiany, z badawczym opisem kondycji profesji pomocowych, czy kryzysów doświadczanych we współczesnym społeczeństwie.

Zakład Teorii Wychowania i Pedagogiki Opiekuńczej

W Zakładzie prowadzone są badania nad praktykami socjalizacji i wychowania odbywającymi się w różnych obszarach prywatnej i publicznej przestrzeni społeczno-kulturowej: rodzinnej, w grupach społecznych, w przedszkolu, szkole, instytucjonalnych formach opieki i wychowania, edukacji pozaszkolnej. W kręgu zainteresowań badawczych znalazły się również specyficzne obszary problemowe takie jak: wspieranie rozwoju emocjonalnego dzieci i młodzieży, wspieranie dzieci i młodzieży należących do grup mniejszościowych, praktyka doradztwa zawodowego wspomaganego narzędziami e-learningowymi, alternatywy w edukacji przedszkolnej, obecność rzeczy w socjalizacji i wychowaniu. Zainicjowane zostały badania nad teorią opieki i jej praktyką jako specyficznym doświadczeniem relacyjnym, etyką troski i związanymi z nią odniesieniami tożsamościowymi.       

Nowe kierunki badań podejmowanych w Zakładzie obejmują dwa odrębne wątki tematyczne. Pierwszy jest związany z analizą przeobrażeń rodzinności w kontekście pandemii COVID-19, kształtującą się nową przestrzenią moralną w rodzinie, koncepcją „gatunków towarzyszących” i jej potencjałami w zakresie konceptualizacji ludzko-zwierzęcych rodzinności oraz miejsca i roli zwierząt w socjalizacji, wychowaniu i opiece. Drugim obszarem badawczym jest kryzys klimatyczny i jego potencjalne znaczenie pedagogiczne odniesione do procesów generacyjnej redefinicji przynależności środowiskowej i ryzyka utraty świata życia.