Historia

Na mocy Zarządzenia Rektora UG nr 85/R/21. w dniu 1 września 2021 r. utworzony został Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej. Usytuowano go na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego. IGSEiGP powstał z połączenia czterech zakładów przeniesionych z Instytutu Geografii Wydziału Oceanografii i Geografii UG.

Geograficzne korzenie nowego Instytutu sięgają roku 1946 i Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku oraz Wyższej Szkoły Handlu Morskiego w Sopocie. W pierwszej z nich powstały trzy jednostki: Katedra Geografii Fizycznej, Katedra Geografii Ekonomicznej i Katedra Geografii Regionalnej, w drugiej natomiast utworzono Katedrę Geografii Ekonomicznej.

Stan taki ­ z niewielkimi zmianami (powstanie Zakładu Dydaktyki Geografii) ­ utrzymał się do roku 1970, kiedy to z połączenia Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Wyższej Szkoły Ekonomicznej powstał Uniwersytet Gdański. W ramach powołanego Instytutu Geografii UG, z połączenia wcześniejszych jednostek ekonomicznych utworzono Zakład Geografii Ekonomicznej i Politycznej, który w 1981 r. przekształcono w Katedrę Geografii Ekonomicznej. Równolegle funkcjonowała Katedra Geografii Fizycznej Kompleksowej i Stosowanej (od 1991 r. jako Katedra Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska). W tym samym czasie utworzono Zakład Geografii Gospodarki Morskiej, który w 1994 r., po przemianowaniu na Pracownię Geografii Ekonomicznej Morza, wszedł w skład Katedry Geografii Ekonomicznej. Stan taki trwał do 1997 r., kiedy to z jej struktur (z dawnej pracowni Geografii Ekonomicznej Morza) wyodrębniła się Katedra Geografii Rozwoju Regionalnego. W 2010 r. Instytut Geografii przeniósł się do nowego gmachu Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego w kampusie UG w Gdańsku Oliwie.

Uroczysta inauguracja działalności Instytutu Geografii w nowym budynku na Wydziale WNS w dniu 25 kwietnia 2010 r.

Zakład Dydaktyki Geografii, po utworzeniu Uniwersytetu Gdańskiego przekształcono w Pracownię Metodyki Nauczania Geografii, która od 1980 r. działała jako samodzielny Zakład Dydaktyki Geografii i Biologii, a od 2007 r. ­ Pracownia Dydaktyki Geografii w Instytucie Geografii. W 2011 r. – w związku z uruchomieniem kierunku studiów Gospodarka Przestrzenna – utworzono Zakład Gospodarki Przestrzennej, przekształcony w 2012 r. w Katedrę Gospodarki Przestrzennej. W strukturze tej jednostki zachowała się Pracownia Dydaktyki Geografii, obecnie Pracownia Dydaktyki i Edukacji Geograficznej.

Zespół Katedry Gospodarki Przestrzennej w 2015 r.

W 2018 r. kierownicy czterech wymienionych katedr wystąpili ze wspólną inicjatywą utworzenia Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej. Plany te udało się urzeczywistnić dopiero w roku 2021. Nowy instytut został włączony w strukturę Wydziału Nauk Społecznych UG.

W Katedrze Gospodarki Przestrzennej (od 2019 r. Zakładzie Gospodarki Przestrzennej) prowadzone są interdyscyplinarne badania m.in. z zakresu społecznych, gospodarczych i kulturowych interakcji przestrzennych, proekologicznych rozwiązań w architekturze i urbanistyce oraz wykorzystania narzędzi GIS w nauce i edukacji. Problematyka badawcza obejmuje także zagadnienia krajobrazu kulturowego jako materialnego i mentalnego wyrazu przestrzeni zurbanizowanej, procesu metropolizacji, przestrzeni sakralnej miast i obszarów wiejskich oraz wsparcia logistycznego i zrównoważonego rozwoju regionów, trendów demograficznych i turystyki. Całość zamyka tu dydaktyka oraz edukacja geograficzna.

Zespół Katedry Geografii Społeczno-Ekonomicznej (od 2019 r. Zakładu Geografii Społeczno-Ekonomicznej) specjalizuje się w interdyscyplinarnych badaniach rozwoju miast i regionów, zagadnieniach polityki miejskiej i regionalnej, społeczno-ekonomicznego rozwoju obszarów metropolitalnych, jakości życia na obszarach zurbanizowanych, planowania przestrzennego w miastach. Zainteresowania naukowe pracowników dotyczą także rozwoju zrównoważonego, społeczno-ekonomicznych aspektów ochrony przyrody, roli zieleni w miastach, samorządu terytorialnego, a także teorii i metodologii badań miejskich i regionalnych. Kolejne pola badawcze obejmują zróżnicowane zagadnienia turystyki kulturowej, agroturystyki i marketingu turystycznego. Do tego dochodzą prace związane ze współpracą transgraniczną i obszarami przygranicznymi.

Zespół Katedry Geografii Społeczno-Ekonomicznej w 2015 r.

Zakres przestrzenny badań wykonywanych przez zespół Katedry Geografii Rozwoju Regionalnego (od 2019 r. Zakładu Rozwoju Regionalnego) obejmuje obszar Europy Bałtyckiej oraz Europy Środkowej i Wschodniej. Badania teoretyczne skupiają się na modelach i procesach zachodzących w tych krajach, dotyczą przemian w regionach nadmorskich, uwarunkowań współpracy transgranicznej oraz funkcjonowania obszarów zurbanizowanych. Problematyka badawcza obejmuje: przestrzenne aspekty przemian społecznych, ekonomicznych, politycznych i demograficznych na obszarze Europy Bałtyckiej oraz Europy Środkowej i Wschodniej (ze szczególnym uwzględnieniem Polski, Obwodu Kaliningradzkiego, Ukrainy i Rumunii), społeczną i ekonomiczną transformację regionów nadmorskich, rolę transportu morskiego, przekształcenia portów i ich znaczenia dla obszarów nadmorskich, planowanie przestrzenne na morzu, funkcjonowanie i przemiany obszarów zurbanizowanych. W 2016 r. w ramach katedry powołano Pracownię Analiz Terytorialnych.

Zespół Katedry Geografii Rozwoju Regionalnego w 2015 r.

W problematyce badawczej Katedry Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska (od 2019 r. Zakładu Badań Krajobrazu i Kształtowania Środowiska) dominuje ekologia krajobrazu, ochrona środowiska i przyrodnicze podstawy gospodarki przestrzennej. Już w latach 90. XX w. w katedrze tej, jako jednej z pierwszych w kraju, w badaniach i edukacji geograficznej wprowadzono systemy informacji geograficznej (GIS). Zainteresowania tego zespołu badawczego, poza naukami geograficznymi, objęły także nauki rolnicze oraz urbanistykę i architekturę. Poza kształtowaniem oraz ochroną środowiska i krajobrazu, zespół zajmuje się także przyrodniczymi uwarunkowaniami rozwoju zrównoważonego i gospodarowania przestrzenią, ładem przestrzennym, w tym gospodarką przestrzenną w małych miastach i terenach otwartych oraz gospodarką niskowęglową na terenach wiejskich.

Zespół Katedry Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska w 2015 r.

Pracownicy wymienionych jednostek od lat wykonują różnorodne projekty naukowe i aplikacyjne dla instytucji międzynarodowych, w tym UE, RSA (Regional Studies Association), OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) oraz dla najważniejszych instytucji krajowych i regionalnych. Współpracowali z kilkudziesięcioma jednostkami naukowymi z Europy i świata, a także z władzami kreującymi politykę regionalną  i lokalną w Polsce. Byli i są zaangażowani m.in. w działalność badawczą i ekspercką związaną z European Observation Network for Territorial Development and Cohesion (ESPON) – najważniejszą siecią współpracy badawczej w zakresie regionalnych i przestrzennych procesów w Europie, prowadzoną pod auspicjami Komisji Europejskiej oraz jej polskim koordynatorem – Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG). To samo dotyczy działań w European Spatial Development Planning Network (ESDP), czyli międzynarodowej sieci instytucji akademickich, naukowców, badaczy i praktyków.

Region Europy Bałtyckiej (BSR) tradycyjnie cieszy się dużym zainteresowaniem badawczym pracowników, powiązanym np. z inicjatywą Vision and Strategies around the Baltic Sea 2010 (VASAB 2010), ze Strategią Unii Europejskiej dla Regionu Morza Bałtyckiego (EU Strategy for the Baltic Sea Region), z programem INTERREG Region Morza Bałtyckiego, a także ze Związkiem Miast Bałtyckich (UBC – Union of the Baltic Cities) oraz Euroregionem Bałtyk (ERB – Euroregion Baltic).

Poszczególni pracownicy są m.in. członkami Bałtyckiego Zespołu Doradczego przy Ministrze Spraw Zagranicznych, Komisji Polsko-Rosyjskiej ds. Współpracy Regionów Północno-Wschodniej Polski z Obwodem Kaliningradzkim FR, Polsko-Rosyjskiej Komisji ds. Planowania Przestrzennego w ramach Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP z Obwodem Kaliningradzkim FR.

Na potrzeby Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i Ministerstwa Infrastruktury w katedrach wykonanych zostało szereg ekspertyz i opinii.  Na szczeblu regionalnym dotyczyło to podobnych dokumentów opracowanych dla Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, a także dla Pomorskiego Biura Planowania Regionalnego, Warmińsko-Mazurskiego Biura Planowania Przestrzennego, Kujawsko-Pomorskiego Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego, a na poziomie lokalnym dla Biura Rozwoju Gdańska i Biura Planowania Przestrzennego Miasta Gdyni. Wielu pracowników od lat służy swoim doświadczeniem w Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej Województwa Pomorskiego, a także w radach naukowych parków narodowych i krajobrazowych.

W Instytucie Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej ukazują się trzy serie wydawnicze prowadzone przez Zakład Rozwoju Regionalnego. Najstarszą, uruchomioną w 1999 r. są Regiony Nadmorskie (Coastal Regions), poświęcone wybranym zagadnieniom społecznym, ekonomicznym, politycznym i ekologicznym związanym z funkcjonowaniem obszarów nadmorskich. Kolejną jest czasopismo Journal of Geography, Politics and Society wydawane od 2011 r. przez ZRR przy współpracy z Instytutem Politologii UG. Od 2016 r. wydawane są Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG.