Ś. P. prof. Gościmierz Geras
WSPOMNIENIE
Profesor Gościmierz Tadeusz Geras (ur. 15.03.1932 – zm. 10.02.2016) był wieloletnim pracownikiem Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego, w latach 1981-1987, natomiast Kierownikiem Zakładu Psychofizjologii i Psychologii Eksperymentalnej, w latach 1990-1997. Słynął z niekonwencjonalnych metod dydaktycznych oraz sposobu przeprowadzania badań naukowych, który wpisał się w pamięć każdego, kto miał przyjemność być jego studentem, czy współpracownikiem.
Profesor Gościmierz Geras był z wykształcenia psychologiem i elektrykiem, ale studiował także fizykę i medycynę. Wykształcenie Pana Profesora znalazło odzwierciedlenie w problematyce podejmowanych przez niego badań elektroskórnych. Zagadnienia te interesowały go od czasu studiów, a pierwszy artykuł poświęcony badaniom elektroskórnym opublikował w roku 1962. Profesor Geras został dobrze przygotowany do działalności naukowej, jednym z jego mistrzów był prof. dr hab. Mieczysław Kreutz, pod którego kierunkiem studiował i pisał pracę magisterską na Uniwersytecie Warszawskim. Również prof. dr hab. Antoni Kępiński należał do grona Mistrzów Profesora Gerasa, pod którego wpływem upewnił się w obranej problematyce naukowej, kontynuując od czasu pracy magisterskiej badania elektroskórne i podobnie jak prof. Kępiński decydując się w latach 60-tych na temat pracy habilitacyjnej z zakresu pomiarów elektroskórnych.
Staże zagraniczne odbywał m.in. w Centre National de la Recherche Scientifique u prof. dr S. Pacaud oraz u prof. dr. V. Blocha w Paryżu, w Moskwie u prof. dr Łurii, w Leningradzie u prof. dr Miasiszczewa. Przebywał także na stażach w Rzymie, Berlinie i Bratysławie. Natomiast w latach 80-tych XX w. na zaproszenie strony niemieckiej, dwukrotnie miał wykłady dotyczące diagnostyki elektroskórnej dla psychologów i lekarzy w Nervenklinik w Rostoku.
W roku 1985 opublikował pierwszy w języku polskim podręcznik na temat elektrodermometrii zatytułowany „Elektrodermometria w psychologii i medycynie” uzyskując z tej dziedziny habilitację. Jak napisał w swojej opinii o Profesorze w 1993 roku prof. dr hab. Tadeusz Gałkowski: „gdyby nie aresztowanie, skazanie Go na karę sześciu i pół roku więzienia, wieloletnia dyskryminacja połączona z paszkwilancką „nagonką” prasową, doc. dr hab. G. Geras uzyskałby habilitację nie w roku 1988 ale w roku 1969, a dzisiaj od dawna byłby już profesorem tytularnym”.
Badania naukowe Pana Profesora Gerasa mają charakter interdyscyplinarny. Zajmował się także problematyką psychologii medycznej, psychofarmakologii, a od lat siedemdziesiątych, również psychologią penitencjarną. Pobyt Profesora Gerasa w więzieniu przyczynił się do podjęcia psychologicznej analizy twórczości Aleksandra Sołżenicyna. W roku 1993 prof. Geras opublikował tekst pod tytułem „Refleksje Psychologiczne Sołżenicyna w Archipelagu Gułag”, w którym w dyskusji naukowej poddał obserwacje psychologiczne i przemyślenia związane z analizą zachowań ludzkich w systemie obozów i więzień sowieckich. Ponadto wskazał, że Sołżenicyn w czasie swojego uwięzienia stosował metodę intencji paradoksalnej, dochodząc do tego niezależnie od Frankla i Kępińskiego.
W roku 1963 odkrył związek między cechami powidoku i cechami elektrokardiogramu w zaburzeniach czynności tarczycy, co zostało pozytywnie ocenione przez XVII Międzynarodowy Kongres Psychologii w Waszyngtonie, gdzie badania zostały przedstawione. W roku 1985 opublikował opracowaną przez siebie nową metodykę obiektywnego wykrywania stopnia utraty poczucia światła u ociemniałych. W 1986 r., na Międzynarodowym Sympozjum Psychofarmakologii w Bratysławie, zreferował badania dotyczące wykrycia normalizującego działania ekstraktu korzenia żeń-szeń na całodobową rytmikę rezystancji elektrycznej skóry.
Od najmłodszych lat prowadził działalność polityczną, co wiązało się z wartościami jakie wyniósł z rodzinnego domu. Wychowany w duchu niepodległościowym kontynuował tradycje zaszczepione przez ojca, Tadeusza Leonarda Gerasa, który był członkiem Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego, legionistą, działaczem Polskiej Organizacji Wojskowej, powstańcem wielkopolskim, oficerem sł. st. piech. Wojska Polskiego, kapitan odznaczony m.in. Orderem Odrodzenia Polski V kl., Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, Odznaką Grunwaldzką. Brat matki Romuald Ganowicz był kawalerem Orderu Virtuti Militari za bohaterską szarżę ułańską w wojnie bolszewickiej w 1920 r.
Prof. Geras był kolporterem Biuletynu Informacyjnego KG AK Nowym Targu, natomiast w latach 1948-1949, członkiem podziemnej organizacji niepodległościowej. W roku 1956 był jednym z współorganizatorów opozycyjnego Związku Młodzieży Demokratycznej i został wybrany do Zarządu Głównego, jako student psychologii. Jego dynamiczna międzynarodowa kariera naukowa została gwałtownie przerwana w roku 1967 w wyniku aresztowania. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku, ogłoszonym w dniu 20.01.1968 roku został skazany na sześć i pół roku pozbawienia wolności za podpisanie propozycji powołania w Paryżu Rady Jedności Europy Wschodniej oraz za posiadanie literatury emigracyjnej (m.in. za materiały o Katyniu, „Kulturę” paryską, pakt Ribentropp-Mołotow). Karę pozbawienia wolności odbywał w systemie zaostrzonego rygoru w więzieniach w: Gdańsku, Sztumie, Barczewie i Potulicach. Wypada wspomnieć, iż Profesor bardzo wyraźnie podkreślał, że w każdym więzieniu kilka procent funkcjonariuszy wykazuje ludzki stosunek do osadzonych. Osobiście podkreślał, iż takich spotkał w Sztumie i Potulicach – w Sztumie byli to por. Kaczmarek i Dragacz a w Potulicach Marian Stolzman, kierownik magazynu i Płowaś, kierownik piekarni.
Został zwolniony z więzienia w dniu 16.02.1970 r. w związku z amnestią z 1969, na mocy której obniżono mu karę do 4 lat oraz w konsekwencji uchylenia Małego Kodeksu Karnego z 1946. Nie mniej jednak, represje wobec niego były nadal stosowane, m.in. utrudniano mu kontynuowanie kariery naukowej (1968 został dyscyplinarnie zwolniony z pracy w WSP w Gdańsku ), pozbawiono go prawa wykładania w Szkołach Wyższych (aż do jesieni 1980, gdy został zatrudniony w pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, a od 1981 na Uniwersytecie Gdańskim), do 1980 uniemożliwiano przeprowadzenie przewodu habilitacyjnego oraz objęto zakazem publikacji, ponadto prowadzono stałą inwigilację jego działań (częste zatrzymania oraz rewizje), a w sierpniu 1980 doprowadzono do bezprawnego zwolnienia go z pracy (podczas urlopu) w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Gdańsku. Do roku 1980, do powstania „Solidarności”, Wydziały Nauki Komitetów Wojewódzkich PZPR zabraniały mu pracy na wyższych uczelniach w całej Polsce. W roku 1981 jego dokumenty sądowe analizował wraz z prawnikami z Uniwersytetu Gdańskiego Lech Kaczyński, który podkreślił, iż wyrok jaki otrzymał Profesor, należał do najwyższych w sprawach politycznych w okresie od 1956 do 1981 r.
Uniewinniony został w roku 1991 przez Sąd Najwyższy RP.
11 listopada 2007 r., w dniu Narodowego Święta Niepodległości, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński, podczas uroczystości w Pałacu Prezydenckim, odznaczył Profesora Gerasa Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i działalności społecznej. Przez ten akt, zyskały oficjalne uznanie działania Profesora podejmowane dla budowania Polski wolnej i demokratycznej, za którą złożył ofiarę z własnej wolności.
Profesor Gościmierz Geras był członkiem honorowym Niepodległościowego Związku Żołnierzy AK, członkiem zarządu okręgu warszawskiego Narodowego Towarzystwa Oświatowego, członkiem Zarządu Głównego Patronackiego Stowarzyszenia Penitencjarnego w Warszawie.
Cześć Jego pamięci.
Opracowała: prof. zw. dr hab. Beata Pastwa-Wojciechowska
Profesor Gościmierz Geras w Akademii Teologii Katolickiej (ATK) w Warszawie został zatrudniony w 1991 roku, gdzie w 1993 roku objął stanowisko profesora nadzwyczajnego. W latach 1993-1998 był p.o. Kierownika Katedry Psychologii Sądowej i Penitencjarnej, a od 1988 jej kierownikiem. W 1999 r. ATK przekształciło się w Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego (UKSW), w którym Profesor Geras pracował bodajże do 2005 r. Jako kierownik wyżej wymienionej Katedry, kontynuował prace rozpoczęte przez doc. dr. hab. K. Godorowskiego oraz prof. ATK dr hab. Krystynę Ostrowską. Dzięki Profesorowi Gerasowi Katedra nawiązała współpracę z Aresztem Śledczym w Warszawie przy ul. Rakowieckiej, a także wprowadzono nowy przedmiot o nazwie: „Psychologiczna specyfika pracy duszpasterskiej w więziennictwie”. Profesor Geras najpierw w ATK, a potem w UKSW prowadził takie przedmioty jak – metody projekcyjne, patologia emocji, diagnostyka elektroskórna w psychologii. Był ceniony przez wielu studentów jako niepowtarzalny specjalista, a On był dla nich wyrozumiały i pomocny. Interesujące poznawczo były jego analizy psychologiczne twórczości byłych opozycjonistów radzieckich, takich jak np. Sołżenicyn czy Bukowski. Studenci wiedzieli, że słuchają byłego więźnia politycznego, co sprawiało, że odbierali wypowiadane przez niego treści dotyczące psychologicznych aspektów izolacji więziennej jako „żywe” i autentyczne. Do dzisiejszego dnia w Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego Profesor Geras pozostaje w żywej pamięci jako człowiek sprawiedliwy i nietuzinkowy. Profesorze Gościmierzu Gerasie spoczywaj w pokoju!